Cinema / Het onbewuste / “Het heilige” / Geschiedenis

VERTAALD DOOR TRANSLATED BY TRADUIT PAR Veva Leye

(1) Méditerranée (Jean-Daniel Pollet, 1963)

Het heilige is een leemte in de ontcijfering; het heilige begrijpen, is van de ene taal naar een andere gaan in dezelfde taal.  

Het is net de mogelijkheid van “projectie” die verdwijnt. In Méditerranée verschijnt het subject niet als “verdeeld”. Het is onvindbaar. 

Vanaf het moment dat u de zee voor u zult zien verschijnen achter prikkeldraad, zult u deze dubbele articulatie van beeld en tekst betreden die een lectuur in beweging zet. Een van de titels van de film was op een bepaald moment La Seconde Vue. U zult dus het plan op schaal kunnen volgen gemeenschappelijk aan de geregelde verschuiving van sequenties en de algebraïsche condensatie van de tekst die de eerste weer snijdt terwijl ze toch steeds, zo lijkt het, parallel met de pellicule blijft en verschoven ten opzichte ervan, asymptotisch in verhouding tot de pellicule.

Een dergelijk parallelisme geeft het geheel van de bewegingen en shots de kwaliteit van een kubus waarvan het mogelijk zou zijn de trage totstandkoming te herhalen doorheen het wegvegen of uitwissen van de oppervlaktes.

Iedere sequentie heeft dus de coëfficiënt van een ontdubbelde schriftuur, in haar brede en beweeglijke omvatting vergelijkbaar met die van de Egyptische bas-reliëfs. De hele film, die zich opbouwt als reeksen van monumentale hiërogliefen, die de ruimte van het Dodenboek en zijn “psychostasia” (het wegen van acties tijdens het morele oordeel) oproept, valt dus onder de definitie die men van de Egyptische schriftuur heeft kunnen geven. Nu eens komt het silhouet (van de hiërogliefen) vanuit het standpunt van de toeschouwer overeen met één enkele perspectief; de zon, het oog en de mond van de mens worden van voren getekend, de hemel, de voet van de mens, de leeuw in profiel; bepaalde voorwerpen (het reservoir, de cirkelvormige stad) verschijnen, in de schriftuur, in bovenaanzicht. Dan weer worden perspectieven gecombineerd. Het bord met de wegaanduiding toont zich van bovenaf, maar de struiken die het omringen (drie in getal) zien we van opzij. De stier, de koe hebben hoorns van voren en een kop in profiel. De “maskers’, dat wil zeggen alles dat iets belangrijks, iets veelbetekenends kan verhullen, worden met opzet weggehaald, hetzij door “verticale verschuiving” (de gier en de cobra, voorgesteld boven de manden waarin ze rusten), hetzij door transparantie (het teken van het reservoir wordt in dwarsdoorsnede afgebeeld zodat het water van dit reservoir zichtbaar wordt). Kortom, de schalen zijn meervoudig. De Egyptische tekens worden niet willekeurig verdeeld, maar volgens strikte regels… Daarom rangschikten de kopiisten ze binnen onzichtbare vierkanten die we de naam kwadraten hebben gegeven.

De dubbele articulatie van de film, die rust op deze monumentaliteit, benadrukt de onophoudelijke beweging van de representatie, in haar afgescheiden en gecodeerde productie, in haar “andere scène”. Dit herhaald scanderen valt te “bezien”. 

De dubbele basisarticulatie wordt aldus logischerwijs teruggevonden in de overdracht naar tegengestelde vrouwelijke lichamen (de dode, de levende) die te lezen zijn tegen een achtergrond van “offers” (standbeelden en stieren) en de tegenspraak tot een maximale intensiteit voeren.

(2) Méditerranée (Jean-Daniel Pollet, 1963)

HIER IS ALLES MINSTENS TWEE KEER

Overigens is de betekenisdragende geometrie gebaseerd op, verankerd in de kleur die bewerkt is op vlak van vermogen en massa. De kleur is vóór het scherm, zoals de film in de eerste plaats in de zaal plaatsvindt.

De bedoeling van deze schriftuur is duidelijk: op de ruïnes en in de tegelijkertijd verlaten en bloederige arena van de beëindiging, de mogelijkheid en berekening oprichten van een uitgang via permutaties, vergelijkbaar met een logische mutatie die te werk gaat via volledige blokken en mythische pans. De ideologische revolutie komt tevoorschijn uit de Middellandse Zee: de geschiedenis doorkruist al evaluerend elk geheugen.

We moeten de drie enige “moderne” elementen onderstrepen die zich komen verbinden met de Egyptische en Griekse referenties: de operatietafel — plaats van transplantatie; de hoogoven en de walserij — industrie van versmelting; het volksfeest, ten slotte, waar men voor een ogenblik, als boven de lijn van de ooghorizon, de eigentijdse geste van twee vrouwenhanden kan waarnemen die uitvoeren wat een Oud-Griekse grafzuil in het Louvre opvoert onder de titel De extase van de bloem. Tussen deze elementen en tempels hebben de stierenrennen en het water de functie de organische, materiële diepte aan te duiden. Contact van water en bloed (vuur). Ieder shot wordt hernomen, verteerd tegen deze onophoudelijke en contradictorische achtergrond.

Méditerranée slaagt naar mijn mening in een radicale benadering van de mythische functie die door het Griekse werkwoord mueîn, “de ogen en de mond sluiten”, wordt aangeduid en die uitzicht geeft op drie simultane vlakken:

dromena: de dingen van handeling

legomena: de gezegde dingen

deiknumena: de getoonde dingen.

Al met al gaat het er niet om deze film als “heilig” te vereren: het is eenvoudigweg belangrijk op te merken dat hij, op een kernpunt van de ideologie, tegelijkertijd de religieuze onzinnigheid en zijn medeplichtige tegenhanger, het blasfemische, oplost.

Deze tekst verscheen oorspronkelijk als ‘Cinéma / Inconscient / « Sacré » / Histoire’ in Cinéthique nr. 5 (juni 1969).

Met dank aan Gérard Leblanc

 

Milestones: Méditerranée & L’ordre vindt plaats op maandag 21 september 2020 om 20u in de Sphinx Cinema. Meer informatie over de vertoning vind je hier.

ARTICLE
09.09.2020
NL
In Passage, Sabzian invites film critics, authors, filmmakers and spectators to send a text or fragment on cinema that left a lasting impression.
Pour Passage, Sabzian demande à des critiques de cinéma, auteurs, cinéastes et spectateurs un texte ou un fragment qui les a marqués.
In Passage vraagt Sabzian filmcritici, auteurs, filmmakers en toeschouwers naar een tekst of een fragment dat ooit een blijvende indruk op hen achterliet.
The Prisma section is a series of short reflections on cinema. A Prisma always has the same length – exactly 2000 characters – and is accompanied by one image. It is a short-distance exercise, a miniature text in which one detail or element is refracted into the spectrum of a larger idea or observation.
La rubrique Prisma est une série de courtes réflexions sur le cinéma. Tous les Prisma ont la même longueur – exactement 2000 caractères – et sont accompagnés d'une seule image. Exercices à courte distance, les Prisma consistent en un texte miniature dans lequel un détail ou élément se détache du spectre d'une penséée ou observation plus large.
De Prisma-rubriek is een reeks korte reflecties over cinema. Een Prisma heeft altijd dezelfde lengte – precies 2000 tekens – en wordt begeleid door één beeld. Een Prisma is een oefening op de korte afstand, een miniatuurtekst waarin één detail of element in het spectrum van een grotere gedachte of observatie breekt.