Fernand Deligny

Het leven en werk van Fernand Deligny (1913-1996) stond grotendeels in het teken van een pedagogisch samenleven met psychisch “onhandelbare” jongeren. Zo richtte hij een opvangnetwerk van jeugdherbergen op voor deliquente jongeren in La Grande Cordée (1955-1962) en leefde hij samen met non-verbale, autistische kinderen in de Cevennen (1967-1986). Zijn radicaliteit bestond erin om deze “abnormalen” en hun conditie niet te socialiseren maar zich net af te zetten van de sociale verwachtingen waarvoor ze te kort leken te schieten. Met zijn team van niet-professionele opvoeders werkte hij vanuit afzondering, vanuit een experimenteel denken en handelen dat de conventionele taal en (denk)beelden op het spel zette. Hierdoor ontstond er binnen deze leefnetwerken een verzameling aan eigenaardige teksten, tekeningen, fotografische en audiovisuele beelden.

Doorheen zijn leven ontwikkelde Deligny een unieke relatie tot film, en meer in het bijzonder tot de camera. Als student aan de universiteit van Rijsel spendeerde hij veel tijd in de bioscoop en schreef hij tal van filmbesprekingen voor het studentenblad Lille université. In La Grande Cordée plande hij samen met jongeren filmopnames, maar door budgettaire problemen werden die niet gerealiseerd. Uiteindelijk zou dit idee resulteren in de productie van de langspeelfilm Le moindre geste (1971) in de Cevennen. Daarna werkte Deligny nog mee aan drie langspeelfilms: Ce gamin, là (1976) en Fernand Deligny. À propos d’un film à faire (1989), beide geregisseerd door Renaud Victor, en Project N (1979), geregisseerd door Alain Cazuc. In het leefnetwerk in de Cevennen werden tal van (onuitgegeven) video-opnames gemaakt door zijn dochter Caroline Deligny en Josette Saleil. Hij correspondeerde verder ook met filmmakers als François Truffaut, Chris Marker en Robert Kramer.

Deligny’s filmproducties en audiovisuele experimenten gingen samen met geschreven reflecties over de camera. Zijn schriftuur wordt gekenmerkt door vormelijke wildheid en raadselachtigheid, vol woordspelingen, provocaties en boutades. Hij schreef verschillende teksten over camereren, een werkwoord dat zich onderscheidt van wat we doorgaans filmen noemen. Via dit neologisme opende hij een uniek perspectief op de camera. Ook vandaag nog werpen deze teksten accurate educatieve en artistieke vragen op over hoe we ons als kijkende mens tot de camera, de cinema, de wereld en “de ander” verhouden. Sabzian publiceert de eerste Nederlandstalige vertalingen van enkele teksten van Deligny over de notie van het camereren.1

Mattijs Driesen

• 1Deze Collection kwam mede tot stand dankzij de steun van LUCA School of Arts (Brussel), het LUCA.breakoutproject en Mattijs Driesen.