De taliban van San Francisco
Vereist het “verzet” tegen het Amerikaanse racisme de vernietiging van de muurschilderingen van een communistische kunstenaar die door de New Deal gefinancierd werd? De vraag lijkt misschien des te absurder aangezien Life of Washington, de reeks van dertien werken van Victor Arnautoff die door sommige Californische “verzetsstrijders” is veroordeeld, een voor die tijd revolutionaire, antiracistische inhoud weergeeft. Op een totale oppervlakte van honderdvijftig vierkante meter rekenen de muurschilderingen af met de hypocrisie van de deugdzame verklaringen van de Founding Fathers van de Amerikaanse grondwet, waaronder George Washington.
Desondanks heeft de schoolraad van San Francisco op 25 juni unaniem besloten om de dertien schilderijen van Arnautoff die de muren van George Washington High School al sinds de inauguratie in 1936 sieren te verwijderen. In plaats van hulde te brengen aan de eerste president van de Verenigde Staten, zoals de naam van de instelling waarvoor deze werken waren bedoeld suggereert, had Arnautoff de brutaliteit om Washington voor te stellen als slaveneigenaar en aanstoker van de eerste indiaanse uitroeiingsoorlogen. Toch was het niet Donald Trump die door middel van racistische en woedende tweets opriep tot de vernietiging van dit werk, dat de Amerikaanse mythe demystifieert en werd gemaakt door een communistische muurschilder die in de Sovjet-Unie een einde maakte aan zijn leven; het zijn zijn meest militante tegenstanders die in zijn plaats de rol van inquisiteur op zich nemen.
Een dertienkoppige “reflectie- en actiegroep” heeft de keuze van de schoolraad van San Francisco toegelicht en het lot van Arnautoffs schilderijen bezegeld door met aplomb te beweren dat ze “slavernij, genocide, kolonisatie, manifest destiny [het idee dat protestantse kolonisten een goddelijke missie hadden om het Amerikaanse continent te “beschaven”], blanke overheersing, onderdrukking, etc. verheerlijken”.
Een dergelijke interpretatie is onhoudbaar: de socialistisch-realistische traditie die Arnautoff inspireerde, laat geen ruimte voor enig misverstand over zijn goede bedoelingen. De beslissing moest dus vergezeld gaan van een andere beweegreden, die als meer ontvankelijk werd beschouwd, zij het even zorgwekkend. Naar verluidt zou Life of Washington, dat ook de afbeelding bevat van een lijk van een indiaan die door kolonisten is gedood, “studenten en leden van de gemeenschap traumatiseren”. Maar dan moet men kiezen: moet men zich de slavernij en de genocide herinneren of vergeten? Want hoe te verzekeren dat een kunstenaar die de geschiedenis van een land evoceert nooit “leden van de gemeenschap” van streek zal brengen, die bovendien gelegenheden zat hebben om dagelijks geconfronteerd te worden met gewelddadige scènes, zowel echte als figuurlijke? Zijn Guernica van Pablo Picasso of El 3 de mayo en Madrid van Francisco de Goya niet even gewelddadig en traumatisch?
Voorlopig mobiliseert de controverse in San Francisco vooral de fractie van Amerikaans links die het meest bereid is tot identitair opbod. Maar iedereen weze gewaarschuwd, aangezien deze zelfde deugdzaamheidsavant-garde al met enig succes een aantal van haar meest bizarre manieën heeft uitgevoerd …
Deze tekst verscheen oorspronkelijk als ‘Les talibans de San Francisco’ in Le Monde diplomatique, augustus 2019.