https://www.sabzian.be/text/prisma-24

Prisma #24

The Act of Seeing with One's Own Eyes (Stan Brakhage, 1971)

Op het eerste gezicht lijkt het een close-up van een overbekend gebaar: een handdruk. Vrienden die elkaar ontmoeten of afscheid nemen? Bij nader toezien valt het kleurverschil op tussen de twee handen. Trekt eveneens de aandacht: een verfrommelde ringvinger, als van een leeggelopen luchtkussen.

In een confrontatie van levend vlees met bloedeloze materie omvat de hand van de lijkschouwer die van een dode. Spitsbroederlijk, als twee kanten van dezelfde medaille, lijken ze elkaar te begroeten. De levende ervaart de kilte van wie hem voorging op de weg van alle vlees. Als forensisch patholoog blijft hij schijnbaar onbewogen onder de aanraking. Hij huivert niet, maar onderzoekt. Zijn koele beredenering schept afstand.

Secondenlang zoomt de camera in op een opengesperd oog, alsof hij nog een teken van leven zoekt. Het oog bevindt zich aan de rand van het frame. De regisseur lijkt het te willen afzonderen van de rest van het lichaam en de omgeving, om het beter te kunnen observeren. Onzeker beloert de camera vanuit verschillende posities wat kort ervoor nog knipperde. Is er toch nog een sleutel tot het mysterie? Ook bij de genitaliën blijft het beeld af en toe hangen. Wat tijdens het leven zoveel seksuele ophef veroorzaakte, wordt post mortem in het vizier genomen als een betekenisloos stukje vlees. 

In The Act of Seeing with One's Own Eyes (1971) legt Stan Brakhage autopsieën vast als een parade van de doden. Gewoonlijk wordt de lijkschouwing ingebed in een verhalende en verhullende context die belet om echt te kijken, zoals in populaire crime fiction. Brakhage daarentegen verzelfstandigt de autopsie gedurende een volle dertig minuten. Als de arts begint te snijden en hersenen en organen tevoorschijn komen, blijft de camera stoutmoedig toekijken. Er is geen sprake van afleidingsmanoeuvres, geen verklarende voice-over of beschermende soundtrack. Dat de mens in ontzielde toestand niets meer is dan een bewegingloos kadaver, slaat het beeld met verstomming. De ongemakkelijke stilte maakt de film in wezen tot een opeenvolging van vanitastaferelen, waarmee Brakhage aansluit bij een lange traditie van memento mori-kunst. 

Deze Prisma verscheen als ‘Prisma #18’ in Filmmagie #688, oktober 2018

PRISMA
28.11.2018
NL
The Prisma section is a series of short reflections on cinema. A Prisma always has the same length – exactly 2000 characters – and is accompanied by one image. It is a short-distance exercise, a miniature text in which one detail or element is refracted into the spectrum of a larger idea or observation.
La rubrique Prisma est une série de courtes réflexions sur le cinéma. Tous les Prisma ont la même longueur – exactement 2000 caractères – et sont accompagnés d'une seule image. Exercices à courte distance, les Prisma consistent en un texte miniature dans lequel un détail ou élément se détache du spectre d'une penséée ou observation plus large.
De Prisma-rubriek is een reeks korte reflecties over cinema. Een Prisma heeft altijd dezelfde lengte – precies 2000 tekens – en wordt begeleid door één beeld. Een Prisma is een oefening op de korte afstand, een miniatuurtekst waarin één detail of element in het spectrum van een grotere gedachte of observatie breekt.

Related