Chris Marker

Beaucoup de choses me plaisent dans ‘A Free Replay’ : des idées clés sur la logique du film comprimées en quelques phrases puissantes, une audacieuse tentative d’interprétation qui est en même temps un manifeste pour l’imagination (et peut-être aussi une ruse sophistiquée), une apparence faussement décousue (« notes » ?) qui cache un travail analytique exhaustif et une forte cohérence interne, des tonnes de recherches obsessionnelles intégrées avec grâce (et parfois de façon fantaisiste) à l’argument principal, une dépendance à la rhétorique et un goût pour ses plaisirs, et un haut degré de performativité, Marker mettant continuellement en scène et exécutant précisément ces idées (l’ellipse, le miroir, la relation espace-temps, la ruse, le replay...) comme un jeu qui alimente sa discussion de Vertigo.

There are many things I love in ‘A Free Replay’: core ideas about the film’s logic condensed in a few strong formulations; a daring attempt at interpretation that is also a manifesto for the imaginary (and, perhaps, a sophisticated ruse); a deceptively meandering appearance (“notes”?) under which lies an exhaustive analytical work and a strong internal cohesion; tons of obsessive research gracefully (sometimes whimsically) threaded into the main argument; a trust in rhetoric and a taste for its pleasures; and a high degree of performativity, since Marker is constantly staging, executing and playing with the very ideas (the elliptical, the mirroring, the space-time relation, the stratagem, the replay…) that inform his discussion of Vertigo.

Er zitten in ‘A Free Replay’ veel dingen waar ik van hou: kernideeën over de logica van de film samengebald in een paar krachtige formuleringen, een gewaagde poging tot interpretatie die eveneens een manifest voor de verbeelding is (en misschien ook een geraffineerde list), een bedrieglijk meanderend voorkomen (“notes”?) waaronder exhaustief analytisch werk en een sterke interne samenhang schuilgaan, tonnen obsessief onderzoek die op sierlijke (soms grillige) wijze in de hoofdredenering worden verweven, een vertrouwen in retoriek en een voorliefde voor de genoegens ervan en een hoge mate van performativiteit, aangezien Marker voortdurend precies die ideeën als een spel opvoert en uitvoert die zijn behandeling van Vertigo voeden (het elliptische, het spiegelen, de ruimte-tijdrelatie, de list, het herafspelen...).

Twee gezichtspunten op de wereld en op de geschiedenis dienen zich aan. Eerst de vogelvlucht van de uil, soeverein nachtdier met scherpe klauwen en ogen die het donker oplichten, dan de zoekende draf van een kattin die haar weg baant in een wereld, die haar nu eens vijandig gezind is, haar dan weer haast achteloos liefkoost. Je lijkt als kijker de hele tijd op het punt te staan iets groots te ontdekken, tegelijk bovenaanzicht en “middeninzicht” te bezitten, tegelijk fragment en geheel, geleefde en historische tijd te kunnen aanschouwen. Het is alsof je heel even kunt zien dat wat zich hier afspeelt, ook elders is, als de beide zijden van een omgevouwen blad papier.

“Alongside his activities as a writer, critic, photographer, scriptwriter, filmmaker, photo editor, media artist and cartoonist/blogger, Chris Marker has recently also begun frequenting Second Life, where his avatar bears the name Sergei Murasaki. Under this guise, Marker consented to a rare online interview, where he advances the notion that he never even considered himself to be a filmmaker. Ja-mais. Furthermore, he thinks the label of ‘multi-media artist’ sounds altogether too contemporary. Rather, Marker prefers to be characterized as an artisanal bricoleur, albeit one who always puts his own unique signature on everything he tinkers with.”

"Naast zijn activiteiten als schrijver, criticus, fotograaf, scenarist, filmmaker, fotoredacteur, mediakunstenaar en cartoonist/blogger frequenteert Chris Marker sinds kort ook Second Life, waar zijn avatar Sergei Murasaki heet. In die gedaante stond Marker een zeldzaam online interview toe, waarin hij stellig poneert dat hij zichzelf nooit als een cineast heeft beschouwd. Ja-mais. Multimediakunstenaar vindt hij dan weer te eigentijds klinken. Hij houdt het liever op een typering als ambachtelijk bricoleur. Maar dan wel een knutselaar die aan alles een eigen signatuur verleent.”

André Bazin is sometimes called “the inventor of film criticism”. Entire generations of film critics and filmmakers, especially those associated with the Nouvelle Vague, are indebted to his writings on film. Film opens a “window on the world”, according to Bazin. His writings would also be important for the development of the auteur theory. Bazin: “Chris Marker’s Sunday in Peking unfortunately lasts just twenty minutes, and the crop of images seems poor compared to Pedrazzini’s. But the image is not limited here to itself. Its value is developed in two supplementary dimensions: the editing and the commentary.”

André Bazin wordt weleens de “uitvinder van de filmkritiek” genoemd. Hele generaties filmcritici en filmmakers, niet in het minst die verbonden met de Nouvelle Vague, zijn schatplichtig aan zijn schrijfsels over film. Film opent een “venster op de wereld”, aldus Bazin. Zijn geschriften zouden ook belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de auteurstheorie. Bazin: “Chris Markers Dimanche à Pékin duurt helaas maar twintig minuten en de beeldenoogst lijkt magerder dan die van Pedrazzini. Maar het beeld beperkt zich hier niet tot zichzelf. De waarde ervan wordt bepaald door twee extra dimensies: de montage en het commentaar.”

André Bazin est parfois appelé « l’inventeur de la critique cinématographique ». Des générations entières de critiques et de cinéastes, notamment ceux associés à la Nouvelle Vague, sont redevables à ses écrits sur le cinéma. Le film ouvre une « fenêtre sur le monde », selon Bazin. Ses écrits sont également importants pour le développement de la politique des auteurs. Bazin : « Dimanche à Pékin de Chris Marker ne dure malheureusement que vingt minutes et la moisson d’images paraît mince à côté de celle de Pedrazzini. Mais l’image n’est pas ici limitée à elle-même. Sa valeur se développe dans deux dimensions supplémentaires, celle du montage et celle du commentaire. »

Staring Back brings together about two hundred black-and-white photo portraits produced by Chris Marker from 1952 to 2006. It arose unforeseen (but what route better, given how we believe we’ve come to know him?) from an exchange of letters.

Staring Back verzamelt zowat tweehonderd zwart-witportretten, die Chris Marker tussen 1952 en 2006 maakte. Het ontstond onverwacht naar aanleiding van een briefwisseling (maar is er een betere weg, gezien de manier waarop we denken dat we hem leerden kennen?)

Conversely, I try to find my words on the editing table. I have both my typewriter and my editing table in one room. It is connected to this question of writing and filmmaking, because it is also very evident you cannot make films the same way you can write a text. For the text you need to go to the library, but 80% or so of them are created in the room, or if not created, then at least the final version is made indoors at your desk. That is also the last stage of the filmmaking, the aspect where writing and filmmaking come together. People ask me, why don’t you write anymore, and I realise it is because I have succeeded in making a form of writing out of my filmmaking.

With a few remarkable exceptions (Jean Mitry, Jonathan Rosenbaum, Noel Burch ...), the history of cinema has mainly been recounted from the industry’s point of view. May this contribution to a history of forms help us to escape such a dominant ideology and reconsider the works and the artists from a different perspective. Today the violence of the cultural industry is so cynically triumphant that it is possible to establish a law of inverse proportions between the social visibility of a film and its real eminence. 

Verloren aan het einde van de wereld, in gezelschap van mijn brutale honden op mijn eiland Sal, herinner ik mij die januarimaand in Tokio, of ik herinner me eerder de beelden die ik heb gefilmd in die januarimaand in Tokio. Ze hebben nu de plaats ingenomen van mijn herinnering, ze zijn mijn herinnering. Ik vraag me af hoe mensen die niet filmen, niet fotograferen, geen video’s opnemen, zich herinneren. Hoe slaagde de mensheid er vroeger in zich te herinneren ...

Mij heeft in deze film van Chris Marker altijd een ander gezicht gemarkeerd: de karakterkop in de rolkraag die de tijdreisexperimenten leidt. Deze beeldendokter wordt gespeeld door Jacques Ledoux. De legendarische Ledoux, te weinig herinnerd in eigen land, was veertig jaar lang conservator van het Brusselse filmarchief, nu CINEMATEK.